Een overzicht van de voorstellingen die ik deze maand heb gezien – met mijn ongevraagde, ongepaste en schandalig ongenuanceerde mening in twee of drie zinnen. Soufflages uitsluitend bedoeld voor de betere verstaanders...

Ik blijf bij je – Abbie Chalgoum / Toneelgroep Maastricht

Gezien: 2 april, Bellevue

Aangekondigd als een troostrijk en ontroerend gevecht blijkt niets anders dan een doodsaaie samenvatting van Chalgoum’s boek over zijn afrekening met de geïnternaliseerde schaamtecultuur van zijn Marokkaanse ouders (lees: gewelddadige vader). Na twee minuten weet je al dat dit verhaal voor een specifiek publiek een belangrijke boodschap zal bevatten, maar ik hoor alleen maar dingen die al mijn vooroordelen over de achterlijke gebruiken in een patriarchale cultuur (en die van Limburgers in het bijzonder) nog eens bevestigen.

Donja Hota – Platform 0090 / Enkidu Khaled

Gezien: 3 april, De Brakke Grond

De bonte collage van teksten, bewegingen, geluiden, dansjes en muziek door acht vrouwen uit verschillende windstreken gaat alle kanten op, maar is alleszins vermakelijk. De verhaaltjes die zij vertellen zijn niet zozeer gebaseerd op, als wel geïnspireerd door het werk van de beroemde Egyptische feministe Nawal El Saadawi en worden als aanwijzingen, lessen en adviezen gericht aan een denkbeeldige dochter (Alma) ergens achter het publiek. Conform de rebelse vrijheid die El Saadawi propageerde, wordt alles op een lekker losse, bijna geïmproviseerde manier verteld en dat werkt erg goed. De speelse manier bijvoorbeeld, waarop de vrouwen op een gegeven moment besluiten om allemaal als grommende tijgers rond te sluipen en dit vervolgens ook een kwartier lang blijven doen, vond ik geweldig. Geen dramatische ontwikkeling, geen lijn, geen scherpe emoties en geen heldere boodschap – behalve misschien dat het belangrijk is dat je hier (Europa? Brussel? Amsterdam?) de vrijheid hebt om met je eigen naam je eigen verhaal te creëren. Dat laatste wordt ook prompt gedaan door de 12-jarige Alma, die inderdaad achterin de zaal zat en als jonge ‘Donna Quichote’ in een felrood, wollen harnas wordt gehesen en tot besluit een zelfverzonnen verhaal mag afsteken (in haar moedertaal Frans). Gewoon een erg leuke voorstelling!

Warm – Discordia / STAN

Gezien: 4 april, Frascati

Eén keer rakelings langs een onbekend doel scheren is verbluffend, twee keer is fascinerend, drie keer is perfect. Maar zodra dit doel benoemd is, begin ik mij bij de vierde keer toch af te vragen wat er nu zo interessant is aan die brij waar Jon Fosse de drie spelers in zijn stuk omheen laat draaien. Is die ene gebeurtenis van zoveel jaar geleden nu werkelijk zoveel bespiegelingen en suggestieve stiltes waard? Okay, de voorstelling speelt zich af in een abstracte denkruimte tussen een vrouw en twee mannen. In de hoofden van deze drie heeft er ooit op een zomerse stranddag wel of niet een amoreuze ontmoeting van de vrouw met een van de mannen (of met allebei) plaatsgevonden. Maar in de voorstelling wordt geen enkele intimiteit of erotiek zichtbaar of invoelbaar gemaakt, maar alleen onderzocht welke herinneringen nu wel of niet waar zijn. Hierbij wordt telkens gezinspeeld op de al of niet bestaande consequenties van de ontmoeting (een huwelijk? een kind? drie kinderen?). Zo is de voorstelling een eindeloos aftasten van mogelijkheden – een stijl die Discordia wel is toevertrouwd en dat maakt dit meesterwerk van de Noorse Nobelprijswinnaar ook best onderhoudend. Er wordt in alle (door Fosse in de tekst voorgeschreven) stiltes ook vast veel belangwekkends over het leven en zo (niet) uitgesproken, maar ik vond al die mistige fjorden uiteindelijk toch een beetje koud, stil en leeg.

Leven – George & Eran / Club Classique

Gezien: 5 april, Bellevue

In een onbegrijpelijk decor van een sanitaire ruimte met twee toiletten en een wasmachine proberen twee boezemvrienden in het reine te komen met de aftakeling en dood van een vriendin. Hoewel hij overal werd aangeprezen als een aanstekelijke en ontroerende viering van het leven, deed deze voorstelling mij dus helemaal niks. Zelfs stevig ondersteund door live uitgevoerde strijkkwartetten van Schubert en Brahms waren alle pogingen om mij te beroeren volkomen vruchteloos.
Waarom verzanden dit soort voorstellingen van mannen over hun eigen emoties toch altijd in slaapverwekkend gestamel? Natuurlijk, in vergelijking met vrouwen gaat het onderzoek van mannen naar hun emoties doorgaans nauwelijks een pink diep, maar kom op: doe er iets mee en maak er wat van! Alleen maar zeggen dat het leven ondanks alles mooi is en dat je zoveel van elkaar houdt, is echt niet genoeg. Nou ja, voor mij dan...

We’re all alone in this together – Kim Karssen

Gezien: 5 april, Frascati

Als speler en als maker vind ik Kim sowieso geweldig en met haar volslagen originele en aandoenlijke voorstelling ‘Schrödingers Hond’ heeft zij bij mij flink wat krediet opgebouwd. Bespreking van deze voorstelling wil ik daarom nog even uitstellen want hij is gewoon nog niet af. Samenspel met de Vlaamse acteur Elias de Bruyne (Artemis) is wel veelbelovend – vooral omdat Kim en Elias heel goed hetzelfde register kunnen bespelen. Wordt vervolgd.

Prima Facie – ITA

Gezien: 6 & 13 april, Frascati

Bij monde van angeheuchte Gerard Soetelief heb ik al eerder in de Theaterkrant aan Marijn Lems proberen uit te leggen dat het bij deze voorstelling niet zozeer gaat om wat er verteld wordt, maar vooral om hoe drie vrouwen (auteur Suzie Miller, regisseurs Eline Arbo en actrice Maria Kraakman) de impact en vernederende gevolgen van een seksuele misdaad nu eens van binnenuit op de planken brengen. Niet iedereen kan de lange monoloog met minimale attributen in het kale decor waarderen, maar de vloeiende manier waarop Maria Kraakman met name in het tweede deel schakelt tussen vertellen en verbeelden, vond ik opnieuw adembenemend. Ik ben heel benieuwd of deze fenomenale actrice dezelfde intimiteit ook later dit jaar in de grote Rabozaal weet op te roepen.

Bye Bye Daddy, a family business – Dood Paard

Gezien: 9 april, Frascati

Alleszins onderhoudend klein familiedrama rond het sterfbed van een pater familias. Met name Mokhallad Rasem is geweldig als ultra-zachtmoedige vriend van de dochter. Tekst van Magne van den Berg zwalkt lekker alle kanten op. Enscenering en choreografie van het eerste deel kan nog wat aan gesleuteld worden. Het carnavaleske decor dat tijdens een extreem hysterische huilbui door Ella Kamerbeek (Club Lam) wordt onthult, slaat ook helemaal nergens op, maar dat vond ik juist weer erg goed.

Lady & Lord Macbeth – Toneelgroep Suburbia

Gezien: 11 april, De Meervaart

Shakespeare houdt de bron van Macbeth’s machtswellust een beetje vaag bij influisteringen uit een duistere geesteswereld/toestand, maar Tom Lanoye legt de motivatie klip en klaar bij de gefrustreerde kinderwens van zijn echtgenote en dat maakt de psychologie van het drama meteen een stuk moderner. Dat kan helaas niet worden gezegd van het decor en kostumering van deze voorstelling want de ‘gestileerde’ enscenering met lelijke plastic gordijnen en acteurs in hun alledaagse kloffie, doet hopeloos gedateerd aan. Daarmee wordt ook geen recht gedaan aan de rijke tekst van Lanoye en het volle spel van de acteurs (met Aus Greidanus Jr. in een verrassend komische dubbelrol als Duncan en McDuff). Het openingslied, geweldig gezongen door Joy Wielkens, is een prachtige verbeelding van de verzengende liefde tussen deze oer Bonny and Clyde. Ook heel goed hoe Lanoye hun groeiende obsessie met nageslacht als bezegeling van hun liefde, tot spil van het drama maakt.

The Last Poet – Nita Kersten / Toneelschuur Productie

Gezien: 12 april, Bellevue

Deze voorstelling kreeg wat lauwe recensies omdat er niet duidelijk gekozen is om de New Yorkse zwarte dichters uit de jaren ‘70 en ‘80 te linken aan het hedendaagse activisme als Black Lives Matter of KOZP. Begrijpelijke kritiek want de spoken-word cypher over ‘blackness’ waarmee de voorstelling begint, wekt die verwachting wel, terwijl daarna alleen op een chronologische manier het levensverhaal van Umar Bin Hassan wordt verteld. Maar dat gebeurt door uitstekende acteurs (in het bijzonder de geweldig expressieve Carmen van Mulier) onder de altijd weer frisse regie van Nita Kersten, en dat maakt het tot gewoon een goed stuk. Ongetwijfeld valt er veel meer te vertellen over Umar, de Last Poets en The Revolution die niet zal worden uitgezonden, maar in 90 minuten wordt onze kennis van Amerikaanse black history in ieder geval weer wat bijgespijkerd. Erg jammer dat er slechts een handjevol, voornamelijk bleke mensen in de zaal zat. Voorstelling verdient meer.

Brown Sugar Baby – HNT / Eric De Vroedt

Gezien: 14 april, Koninklijke Schouwburg

Sommige regisseurs weten van zwakke toneelteksten toch fantastische voorstellingen te maken – en er zijn voorstellingen met een zwakke regie die dankzij de ijzersterke tekst toch overeind blijven. Maar soms is zowel de tekst als de regie ronduit beroerd en om dan één van de beste actrices van Nederland hulpeloos met slappe woorden en zinloze gebaren te zien spartelen in de veel te grote berg hooi die schrijver en regisseur Eric De Vroedt op zijn vork heeft genomen, was gewoon gênant. Uit respect voor de winnaar van de Theo d’Or ben ik daarom voor het eerst in lange tijd, ver voor het einde van deze tweeënhalve uur waterboarding, maar gewoon opgestaan en weggegaan.

Sign of the Times: Natalie Haynes & Eline Arbo – ITA / De Balie

Gezien: 15 april, ITA

Een samenkomst van ruim 750 vrouwen in de uitverkochte grote zaal van de Stadsschouwburg – die produceren inderdaad wel een apart geluid als er een scène uit de film Wonder Woman wordt geprojecteerd en de heldin in één vloeiende beweging drie van haar mannelijke tegenstanders met pijlen doorboort. Als een van de naar schatting twintig mannen die hierbij aanwezig waren, kon ik het ook wel waarderen want het zal lezers van deze micromeningen niet zijn ontgaan dat vrouwenstemmen mijn bijzondere interesse hebben – en dan vooral hoe ze die stemmen steeds welluidender in de theaters laten klinken. Dus als de classicus Natalie Haynes en regisseur Eline Arbo het gaan hebben over ‘the female gaze’ in Griekse mythologische stukken als Elektra, Medea en Penthesilea, dan luister ik graag mee.
Helaas ging het gesprek nauwelijks over nieuwe manieren waarop de vrouwenrollen in die klassieke stukken kunnen worden ingevuld want de twee liefhebbers dwaalden regelmatig af naar grappige weetjes over de onthoofding van het chtonische wezen Medusa die net als Stheno en Euryale een dochter was van de zeegoden Phorcys en Ceto maar ook half-menselijk. Alleszins onderhoudend, maar net als driekwart van de aanwezige dames die het zonder klassieke scholing moesten doen, raakte ik de draadjes in dit mythologische labyrint regelmatig kwijt. Heb wel enorme zin gekregen om vrijdag in de Toneelschuur Huis van Troje nog een keer te zien, want wat betreft het opnieuw vertellen van bekende verhalen vanuit een vrouwelijk perspectief, zit daar eigenlijk alles in waar Haynes en Arbo in de Schouwburg een beetje vaag naar bleven hinten. Die uitstekende voorstelling speelt nog tot 24 April dus grijp uw kans!

De wraak van A. – Ayşegül Karaca / Theater RAST

Gezien: 16 april, Bellevue

In de nieuwste aflevering van de serie nevenschade van de immigratie, ontmoeten we dit keer een ontheemde Turkse patriarch die al zijn frustraties over zijn verloren sociale en maatschappelijke positie op zijn vrouw en dochter botviert. Goed, je kan veel wijten aan achterlijke gebruiken in een patriarchale samenleving, maar als iemand zijn vrouw in de vernieling schopt omdat zij in plaats van een gezonde zoon, een tweeling heeft gebaard waarvan één doodgeboren en de ander half blind, dan is dat gewoon een verschrikkelijke klootzak. En als hij vervolgens niet alleen de moeder, maar ook het gehandicapte (‘mislukte’) dochtertje nog eens jarenlang blijft terroriseren, dan begin ik toch druk over de herinvoering van een paar onmenselijke, maar vermoedelijk zeer effectieve lijfstraffen te fantaseren.
Met dit autobiografisch materiaal heeft Ayşegül Karaca deze voorstelling gemaakt en daarvoor verdient zij sowieso een hele berg bonuspunten. Het verbod dat de tirannieke vader de moeder oplegde om ooit nog over het doodgeboren tweelingzusje of haar begraafplaats te spreken en haar bestaan zodoende voor altijd uit te wissen, heeft Ayşegül op een hele knappe manier verweven met de opstand van Antigone tegen het verbod van koning Creon op een eervolle begrafenis van haar verguisde broer. Maar waar de opstandige Antigone wordt gestraft en zij zichzelf tenslotte in een donkere grot verhangt, kiest Ayşegül voor het licht van het toneel en besluit zij om daar wraak te nemen door haar zus tot leven te wekken en alsnog te begraven en daarmee haar eigen bestaan als tweeling weer heel te maken. De indrukwekkende monoloog wordt door Ayşegül met veel passie gespeeld en gezongen. Maar eerlijk gezegd denk ik dat de voorstelling nog veel beter kan worden als hij iets rustiger en preciezer door een ander type actrice wordt gespeeld. Vooralsnog toch een heerlijk zoete wraak.

Mémé – Sarah Vanhee

Gezien: 17 april, Brakke Grond

Vanhee’s familiegeschiedenis verteld met behulp van projecties en poppen spits zich toe op het zware en armoedige leven van haar grootmoeders op de west-Vlaamse kleigronden. Videofragmenten laten zien hoe liefdevol en met veel intiem fysiek contact Vanhee met haar zoontje omgaat. Dit als contrast met haar mémés (oma's) die haar negen kinderen maar beperkt aandacht kon geven. Het publiek vond de postume eer en troost die zij haar oma’s bood prachtig, maar het bleef allemaal wel erg particulier en ook tamelijk klef. Moest denken aan de voorstelling (V) van De Nwe Tijd, waarin het ook over moeders en veranderende tijden ging en die mij wel wist te raken.

Panic Room – Theater Utrecht / Floor Houwink ten Cate (r)

Gezien: 18 april, Stadsschouwburg Utrecht

Jacob Derwig wordt in het niemandsland op de grens van leven en dood bezocht door zijn grootste trauma in de persoon van Abke Haring. Bijzonder mooie voorstelling, vooral dankzij de magnifieke scenografie. Het is lang geleden dat ik zo’n indrukwekkend – Robert Wilson waardig – decor zag (hoewel Robbie er de laatste tijd de kantjes wel een beetje van afloopt). Dat decor is een lege zwarte doos waarvan de wanden en het plafond op een vernuftige manier met licht en minieme pufjes rook ‘levend’ worden gemaakt. Subtiele geluids- en lichteffecten plaatsen de hele voorstelling in een betoverend mooie, abstracte ruimte waarin zowel de tekst als de acteurs een beetje blijven zweven. Voor het eerst sinds lange tijd wordt de rookmachine ook weer eens zinnig en effectief ingezet om een werkelijk bijzonder fraai effect van een duet te creëren. Echt fantastisch en wat mij betreft hebben Marloes en Wikke (decor), Jimi Zoet (geluidsontwerp) en Varja Klosse (lichtontwerp) dit jaar de hoofdprijs al gewonnen!
Niet alleen het decor en de scenografie, maar eigenlijk alles van deze voorstelling was gewoon heel goed: concept, structuur, tekst, ritme, acteurs, regie, videoprojecties, geluid – allemaal klasse. En toch kon de voorstelling mij niet echt raken. Terwijl het gegeven (een abstracte zwarte ruimte vult zich met bespiegelingen van een terminaal zieke man) mij toch zeker zou moeten aanspreken. Ik heb er lang over zitten dubben en denk dat het toch in het acteren zit.
Abke Haring speelt haar rol als de overleden geliefde voortreffelijk – daarbij zeker ook geholpen door de geweldige tekst. En Jacob Derwig is natuurlijke de perfecte acteur om een interessante tekst over te brengen. Maar dat laatste is misschien ook waarom de voorstelling bij mij niet resoneert, want welke rol Jacob Derwig ook speelt, hij blijft altijd Jacob Derwig. Dat is ook precies waarom ik hem zo ontzettend goed vind – dat hij geen ‘transformatieve’ acteur is, maar zijn rollen altijd met enige afstand speelt en niet zozeer het karakter, maar vooral de tekst van het personage in de schijnwerpers zet. En daar gaat het in dit geval mis, want de tekst heeft zondermeer kwaliteit en het verhaal van de reis naar de plek van zijn pijnlijkste herinnering is mooi opgebouwd, maar het feitelijke drama van het personage dat Derwig presenteert (een grote liefde die geen kind van hem wilde maar als oorlogscorrespondent wel zo nodig kinderen moest gaan redden), vond ik eigenlijk niet zo interessant. Maar het is dus louter het ‘being Jacob Derwig-effect’ wat bij mij een betekenisvolle beleving van dit stuk in de weg stond want het is gewoon een geweldige voorstelling. Ik ben bang dat Jacob daar ook niet veel aan kan doen, tenzij hij op het toneel echt rochelend de pijp aan Maarten geeft, maar dat wensen we hem natuurlijk niet toe...

Hert – Teunie de Brouwer

Gezien: 20 april, Bellevue

De allereerste try-out heb ik vorig jaar als backstage voorstelling gezien en die vond ik al erg goed, maar aan het einde van de tournee is deze performance echt een geweldig volle theaterbom geworden! Samen met haar tegenspeelster Iris Bakker en onder de scherpe regie van Xander van Vledder razen we door de jaren waarin Teunie’s angsten haar naar de wanhopige grens van de totale duisternis voeren, waarna zij uiteindelijk terugkeert naar de plek waar zij zichzelf weer vindt – namelijk op het toneel. Bijzonder knap (en moedig) concept, grappige en goed gespeelde scènes die leiden naar een bijzonder ontroerende conclusie waarin Teunie een ogenschijnlijk simpel, maar daarmee juist waarachtig diep inzicht in het leven toont. Echt grote klasse van deze jonge makers! Gaat dat zien: alleen deze zondagmiddag nog in Bellevue.

Louis neem plaats – APT / Louis van der Waal

Gezien: 22 april, De Sloot

Nieuwe aflevering van het doorzaag experiment, waarin de schrijvers van het Amsterdam Poet's Theater een monoloog schrijven en er vervolgens samen met een acteur in twee weken een voorstelling van bakken die slechts één keer wordt gespeeld. Louis van der Waal wilde nu wel eens een keer een serieuze rol – bijvoorbeeld een verzekeringsagent met een serieuze bril die adviezen over polissen voor honden (of hun bezitters) geeft. Die rol krijgt hij, maar zijn bril is zoek en dan wil het met een hond als attribuut ook niet erg lukken. Klassieke dialoog met een imaginaire assistent begint sterk en het verhaal loopt lekker uit de rails, al wordt het op een gegeven moment wel een beetje rommelig. Gelukkig weet Louis er op het einde weer een leuk puntje aan te draaien – en het is natuurlijk altijd fijn om hem te zien spelen.

Rabbit Hole – De Toneelmakerij, Theater Sonnevanck

Gezien: 23 april, De Krakeling

Leuke opzet van een groot geprojecteerd beeldscherm waarop de phone-, chat- en videogesprekken tussen de twee acteurs te volgen zijn. Zo volgt het publiek hoe een jongen zich steeds verder afzondert en een manosphere wordt ingetrokken. Als publiek mogen we ook deelnemen aan de live-chat en zo commentaar leveren op wat er gebeurt. Op dat forum werd al snel duidelijk dat de jongeren voor wie deze 14+ voorstelling bedoeld is, al lang weten dat er op die anonieme fora een hoop onzin wordt verkondigd en daarmee schiet de voorstelling inhoudelijk zijn doel een beetje voorbij.
Ik moest denken de geweldige voorstelling Infinity Chan van Eva Line de Boer die zich ook grotendeels op een beeldscherm afspeelde en waarin er ook werd afgedaald naar de duistere krochten van het internet. Maar die voorstelling was veel verontrustender omdat zij daarin werkelijk de ethische, seksuele en morele grenzen opzocht. In Rabbit Hole blijft alles jammer genoeg wat voorspelbaar en braaf.

Twee oude Vrouwtjes – Thomas, Sacha en Jos

Gezien: 24 april, Bellevue

Je zult van goeden huize moeten komen als je de subtiele verhalen van Toon Tellegen wilt vertalen naar het toneel. Helaas zijn Thomas, Sacha en Jos dat niet want deze jonge makers zitten nog vol drang om vooral zichzelf te laten zien. Hun voorstelling is alleszins onderhoudend, maar met hun neiging om alles op te leuken, gaat al het kleine en stille van Toon Tellegen vrijwel geheel verloren en daardoor blijft het toch een beetje opgekrikt kindertheater. Prima natuurlijk dat zij zich herkennen in de zachte en liefdevolle toon van de verhalen, maar hoe zij dit in de voorstelling doortrekken naar hun eigen homo- en queer-zijn, vond ik een onnodige, en eigenlijk ook ongepaste vorm van appropriation. Maar goed, anderen vonden dit juist heel mooi...

Agenda:

• 26 april Frascati - Uncomfortable Silence
• 2 mei Frascati – Getuigenis
• 7 mei Frascati – Katie Cruel

Een overzicht van de voorstellingen die ik deze maand heb gezien – met mijn ongevraagde, ongepaste en schandalig ongenuanceerde mening in twee of drie zinnen. Soufflages uitsluitend bedoeld voor de betere verstaanders...

Makkelijk in de Omgang – Lisa Ostermann

Gezien: 1 maart, Meervaart

Lisa is gewoon heel erg grappig!

Huis van Troje – Toneelschuur Producties / Mateusz Staniak (r)

Gezien: 2 maart, De Schuur

De ondergang van Troje wordt in de regie van Mateusz Staniak achterstevoren verteld en zo'n conceptuele ingreep deed het ergste vermoeden maar werkt goed. Sterker: achteraf vind ik de voorstelling steeds beter worden want ik kan mij enkele scènes nog haarscherp voor de geest halen. Komt natuurlijk ook door de fantastische acteurs.

De Meester en Margarita – Orkater / Belle van Heerikhuizen (r)

Gezien: 3 maart, De Meervaart

Reprise van dit muziektheaterstuk uit 2021 was ronduit geweldig! Marit Hooijschuur zag ik alleen in haar rol als getroebleerde jonge vrouw in de broeierige stukken van Lenz, maar tot mijn verrassing speelt en zingt zij hier uitbundig en vol vuur de rol van Margarita. Theatrale bewerking van de befaamde roman van Boelgakov is gelukkig niet geactualiseerd en zo blijft de fantastische mix van stijlen en genres op geweldige muziek van o.a. Tessa Jackson één groot theaterfeest.

Wachten op Godot – Erik Whien (r)

Gezien: 5 maart, Koninklijke schouwburg

Beckett blijft natuurlijk altijd goed maar ik vond dit toch een mindere van 'Beckett specialist' Erik Whien. Met name het veel te koddige spel van Mark Rietman met zelfs letterlijk een knipoog naar het publiek is gewoon veel te dik. Beckett is natuurlijk ook bijzonder geestig maar zijn soort humor kan naar mijn smaak beter droog geserveerd worden.

Myrthe Siebinga zoekt een Kamer – Warme Winkel

Gezien: 6 maart, Frascati

Een hele lange, vreselijk saaie aanloop naar een woeste sprong van Myrthe. Het is ook deze overtuigende woedeuitbarsting van Myrthe die de voorstelling nog net over de streep trekt. Conceptuele vormtrucjes van de Warme Winkel beginnen een beetje sleets te worden. Wanneer schrijft (en speelt!) Vincent nu weer eens een echt stuk? Na zijn magistrale gooi naar de Louis d'Or is het eindeloos voortmodderen met aardige, maar nooit echt verpletterend goede ideeën.

Exit Poll – HNT / Belle van Heerikhuizen (r)

Gezien: 7 maart, Bellevue

Van mijn leraar Nederlands op de middelbare school leerde ik al dat satire gewoon heel erg moeilijk is: één typering die niet lekker landt en je bent je publiek kwijt. In deze voorstelling is alles ook weer te dik aangezet. Dubbelrollen blijven mede door de acteerstijl lange tijd verwarrend. Paar aardige grappen en karikaturen maar ik vond het allemaal toch een beetje flauw.

(V) – de Nwe Tijd

Gezien: 7 maart, De Brakke Grond + 15 maart, De Kikker

(Zie deze aparte bespreking samen met 'Weiblicher Akt 13: De Ander' van Discordia).

Eigenlijk is alles Amazing – L’Amour Toujours

Gezien: 8 maart, Frascati

In zijn recensie in de Theaterkrant vond Sander Janssens het meta-theater van L’Amour Toujours op den duur wat vermoeiend en dat ben ik ook wel met hem eens. Het continu alles en iedereen ironiseren is wellicht bedoeld als zedenschets van een generatie die moeite heeft om tot een oprechte, waarachtige of op z’n minst toch enigszins serieuze uitspraak te komen, maar blijft als voorstelling uiteindelijk wel een beetje leeg.

Katinka strikes Back – Jip Smit

Gezien: 9 + 29 maart, InsBlau + Bellevue

Het nieuwe genre fantasy-theater dat Jip Smit met Motherland heeft gecreëerd, blijft fenomenaal. Zoals dat hoort bij een trilogie, worden er in het tweede deel van het epos twee nieuwe karakters geïntroduceerd en daarmee wordt het heerlijk idiote verhaal opeens ook een stuk complexer. De verrassing van het samenspel met het publiek is er een beetje van af, maar de manier waarop Jip en haar medespelers ons weer vol overgave meeslepen in een krankzinnig avontuur blijft gewoon heel knap en een feest om mee te maken.

The Underground – NITE + Club Guy Roni

Gezien: 12 maart, Koninklijke Schouwburg

Zeer geslaagd muzikaal totaaltheater, vooral door de muziek van Brendan Faegre door Asko|Schönberg en Slagwerk Den Haag. Toevallig heb ik kort geleden Aantekeningen uit het Ondergrondse van Dostojevski weer gelezen en daardoor had ik aanvankelijk wat bedenkingen bij de montere Sanne den Hartogh als nihilistische kankeraar, maar die twijfel loste snel op in de voortvarende manier waarmee het hele circus in gang werd gezet. Prachtige kostuums ook van Maison the Faux.

The last Chapters – Thomas Dudkiewicz

Gezien: 13 maart, De Kikker + 26 maart Frascati

Er is lang gewekt aan het hoorspel dat live wordt uitgevoerd door Thomas en zijn geluidsontwerper Thomas Loos – en dat hoor je want het is werkelijk een fantastische onderdompeling in een Lewis Carroll-achtige wereld geworden. Thomas vertelde dat hij perfect Engels heeft leren spreken omdat het Engels hem de vrijheid bood om de verschillende accenten van alle rollen net wat dikker aan te zetten. Hoewel ik een grote voorstander van het Nederlands ben, denk ik dat hij in dit geval wel gelijk heeft. Gewoon heel erg goed allemaal.

Oei – 't Barre Land

Gezien: 16 maart, Frascati

Dichter, vertaler, schrijver, toneelschrijver en tekenaar Erik Bindervoet is zo’n taalvirtuoos die samen met zijn kompaan Robbert-Jan Henkes voor de lol maar eens de complete werken van James Joyce gaat vertalen. Voor ‘t Barre Land heeft hij nu een tekst over Oei, de dochter van Katsushika Hokusai geschreven – geheel in de Japanse dichtvorm ‘Tanka’ (vijf regels met 5-7-5-7-7 lettergrepen). Aan Margijn Bosch vervolgens de taak om die monoloog van anderhalf uur uit het hoofd te leren. Resultaat is een geweldig vol en kleurrijk taalboeket dat zelfverzekerd en met veel overtuiging door Margijn op het toneel wordt gebracht. Subtiel samenspel met gitarist Stef van Es geeft precies de juiste sfeer waarin het verhaal van de vrijwel onbekende Oei helemaal tot leven komt.

One I pulled down my Underwear... – DAS-theatre presentatie Aline Olmos

Gezien: 18 maart, DAS Arts

Het is ondertussen wel bekend dat jonge kunstenaars en theatermakers zich tegenwoordig bijna nergens meer voor generen. In haar eindexamen presentatie van DAS-theatre pakte de Braziliaanse Aline Olmos ook weer lekker uit als musemgids die ons door een tentoonstelling van ingelijste zwarte slipjes met bijzondere ‘lekvlekken’ leidde. Dit was de inleiding van een knotsgekke collage waarin beeld, geluid, tekst, objecten en handelingen van elkaar werden losgekoppeld en wij er in ons hoofd toch min of meer samenhangende verhaaltjes van maakten. Lekker losjes en vrolijk. Vooral het gefluisterde gesprek onder en boven tafel tussen haar geklede boven- en naakte onderlijf dat/die tot haar eigen verbazing een ei had geproduceerd, was erg grappig.

The Omen – Tijd van de Wolf / Alexandra Broeder

Gezien: 24 november '23 + 20 maart '24, Frascati

Zie de bespreking bij top-10 voorstellingen 2023

Augustus: Oklahoma – Toneelgroep Maastricht & De Theateralliantie

Gezien: 22 maart, DelaMar

Gewoon fijn om weer eens een groot stuk door een groot gezelschap in een groot theater te zien. Regisseur Michel Sluysmans heeft het originele familiedrama van Tracy Letts van vijf uur teruggebracht naar drie uur (incl. pauze). Komt een beetje moeizaam op gang maar is uiteindelijk lekker meedeinen op het spel van ervaren acteurs als Ariane Schluter, Wendell Jaspers, Porgy Franssen, Anneke Blok(!) en Hanne Arendzen. Geweldig knap geschreven dialogen, maar het echte drama van het intergenerationele psychische geweld zit een beetje verstopt in bijtende dooddoeners en valse terzijdes. Dat is weliswaar behoorlijk realistisch en vaak zijn die ad rem opmerkingen ook bijzonder gevat, maar als er een paar enthousiaste lachers in de zaal zitten, wordt het soms wel erg kluchtig. Er valt zeker het nodige aan te merken op deze uitvoering (het Hollandse realisme met a-b-a-b dialogen, het foeilelijke decor) maar het blijft een ijzersterk stuk en ik heb mij prima vermaakt.

Versus – Theater Utrecht, Cello Octet Amsterdam

Gezien: 23 maart, Frascati

Ik ben altijd wel geïnteresseerd in de zoektocht van jonge mensen naar hoe zij zich kunnen verhouden tot de almaar complexere problemen van deze wereld, maar dit twistgesprek tussen Ntianu Stuger en Vincent van der Valk ontaarde al snel in een schreeuwerige cursus nihilisme voor beginners en die kon mij nauwelijks boeien. De sfeervolle muziek van acht cello’s was wellicht bedoeld om alle argumenten in een abstractere, filosofische context te plaatsen, maar de intermezzo’s fungeerden louter als komma’s in een drammerig betoog over natuurwetten, valse ethiek, vrije wil en handelingsbewustzijn. Ik ben een beetje te dom (of gewoon te oud) voor deze kolkende gedachtestromen want mijn gedachten dwaalden al snel af naar de boodschappen voor de maaltijd morgenavond. Misschien is het ook geen toeval dat Wouter Oudemans (de groothandelaar bij wie men ongetwijfeld een hoop van deze ranzige mosterd heeft gehaald) deze week zijn laatste adem uitblies. Wel mooie muziek en een hele mooie spiegelwand (kostte volgens de technicus € 10.000...).

Winterwater – Feikes Huis / Studio Figur / Rieks Swarte

Gezien: 27 maart, Bellevue

De poëtische speelstijl van deze 14+ voorstelling over eenzaamheid, seksueel geweld en suïcide leek mij wat traag voor die leeftijd, maar volgens Pluck Venema (maakster en bespeler van de poppen) was het jonge publiek altijd doodstil. Snap ik ook wel want het sterk autobiografische verhaal van Lex Paleaux is door Rieks Swarte weer kraakhelder vormgegeven. Jammer dat er ‘s avonds in Bellevue geen kinderen en slecht zo’n dertig volwassenen zaten. De voorstelling is ook maar 19 keer verkocht omdat veel programmeurs de thema’s te zwaar vonden – onterecht want het gevoelige verhaal wordt met een zekere lichtheid verteld en zo maakt de voorstelling deze lastige onderwerpen voor pubers juist goed bespreekbaar.

De Sprong – Nora Fischer

Gezien: 30 maart, Muziekgebouw

Moet nog even nadenken wat ik eigenlijk van deze performance vond...

Onlangs zag ik weer twee boeiende voorstellingen van, door en over vrouwen: 'De Ander (v)' van Discordia en '(V)' van het Vlaamse gezelschap De Nwe Tijd. Ik zal ze hier samen bespreken – niet alleen omdat ze beide in de titel het vrouwelijke (heel bescheiden) tussen haakjes zetten, maar ook omdat de voorstellingen vrijwel dezelfde heldere enscenering hebben: enkele vrouwen bevinden en bewegen zich op een vrijwel kale toneelvloer en ondertussen vertellen ze elkaar... nou ja: dingen.

In 'De Ander (v)' zijn die dingen gedachten, herinneringen en ideeën over hoe mensen zichzelf definiëren en zich daarmee onderscheiden van anderen. Net als de voorgaande voorstellingen in de onvolprezen serie ‘Weiblicher Akt’ gaat het dan vooral om de vrouwelijke kijk op de ‘ander’. Met o.a. de Franse filosoof Levinas en populaire cultuurkritische schrijvers als Adam Philips en Aminata Cairo als inspiratie, heeft ook deze voorstelling weer een zekere filosofische inslag. Het aardige is echter dat de spelers (Annette Kouwenhoven en Miranda Prein, dit keer aangevuld met Zephyr Brüggen) hun eigen ideeën over en bedenkingen bij al die theorieën vertellen. En zij doen dat in de vorm van een gesprek waarin ze elkaar in een rap tempo de ene na de andere bespiegeling (met dikwijls bijzonder geestige voorbeelden) voorhouden.

Impliciet blijft dat het allemaal vrouwelijke bespiegelingen zijn – en dat is natuurlijk toch wel een verschil met hoe mannen naar al die abstracte ideeën over 'de ander' kijken. En dat maakt deze voorstelling ook zo interessant: het zijn de almaar luidere vrouwelijke stemmen die met elkaar toch echt een heel nieuw geluid produceren.

Dat laatste is zeker het geval in de voorstelling '(V)' van De Nwe Tijd. Dit keer zijn het vijf vrouwen die hun moeders en elkaar hebben geïnterviewd over wat er van hen werd verwacht, over wat ze zelf van het leven hebben verwacht en wat daarvan terecht is gekomen. In de voorstelling wordt van al deze gesprekken verslag gedaan in de vorm van grappige, maar ook minder grappige en soms zelfs pijnlijke, persoonlijke ervaringen die de vijf vrouwen elkaar vertellen. Als publiek luisteren wij als het ware mee met een ontspannen kringgesprek.

Qua tempo is het gesprek veel rustiger dan bij de dames van Discordia maar dat komt ook door de zeer persoonlijke aard van de gebeurtenissen die de spelers elkaar vertellen. Deze worden afgewisseld met fragmenten van de interviews met de moeders die op een achterdoek worden geprojecteerd en dit geeft een sterk beeld hoe zowel de verwachtingen als de mogelijkheden van vrouwen de afgelopen decennia wel, of juist helemaal niet zijn veranderd.

Het verschil tussen de moeders en hun dochters is natuurlijk de toegenomen vrijheid – nog altijd relatief, maar zeker voor vrouwen in het Westen zijn de mogelijkheden om jezelf te ontwikkelen de afgelopen decennia aanzienlijk verbetert. Des te schrijnender zijn de verhalen van moeders die allemaal wel op een of andere manier vast zaten in een systeem dat hen nauwelijks de ruimte bood om te zijn wie zij werkelijk waren of te doen wat ze eigenlijk wilden doen.

Maar ook de vrouwen op het toneel ondervinden nog altijd veel beperkingen – en er volgen verschillende voorbeelden van dom, onbehouwen of ronduit kwaadaardig gedrag van mannen. Een recensent vond al die verhalen bij elkaar een wat eenzijdig en vooral overdreven negatief beeld van de man geven, maar ik had daar geen moeite mee. Integendeel. Er zou veel meer geluisterd moeten worden naar hoe het gedrag van mannen werkelijk wordt ervaren, en hoe het vaak juist de bijna onbewuste, kleine dingen zijn waarmee een onderdrukkend systeem in stand wordt gehouden – niet alleen onderdrukkend, maar vooral ook fysiek benauwend en daarvan worden voorbeelden genoemd die alle vrouwen in de zaal wel herkennen.

Afgezien van de inhoud, vond ik vooral de toon van de voorstelling erg goed. Als enige zoon die opgroeide tussen drie zussen en een moeder ben ik wel een beetje bekend met hoe vrouwen onderling gesprekken voeren. Want als het over persoonlijke ervaringen gaat, praten mannen en vrouwen echt anders met elkaar. (In dit verband is het aardig om te zien hoe moeizaam twee mannen hun zorgen en verwachtingen bespreken in de recente voorstelling ‘A case for the existence of God’).

De voorstelling van de Nwe Tijd is zo’n typisch groepsgesprek waarin vrouwen elkaar rustig aanhoren, uit laten praten, niet onderbreken maar rustig wachten – ook als een stilte ongemakkelijke wordt. In de ruimte die zo wordt gecreëerd, krijgen alle getuigenissen een zekere diepte en breedte en gaat de voorstelling niet meer exclusief over vrouwen en/of het vrouwelijke, maar wordt er gewoon een kwetsbare kant van het mens-zijn getoond. Suzanne Grotenhuis deed overigens iets soortgelijks in haar voorstelling ‘Holy Shit’ (nr. 2 in mijn top-10 van vorig jaar!) waarin traumatische ervaringen rond een miskraam en een bevalling ook ver boven het persoonlijke drama van een individuele vrouw werden getrokken.

Een getuigenis van Ellis Meeuwsen in de voorstelling '(V)' mag ook zeker niet ongenoemd blijven. In een voorzichtig opgebouwd verhaal vertelt Ellis op een volkomen invoelbare manier hoe zij een tijdje terug langzaam maar zeker in een uitzichtloze tunnel belandde – voor de goede verstaander is het duidelijk dat zij zoals veel meisjes en jonge vrouwen aan een ernstige eetstoornis leed. Wijselijk staat ze niet uitgebreid stil bij de donkere eenzaamheid van die aandoening maar stipt ze die slechts zijdelings aan. In plaats daarvan concentreert zij zich op de wonderlijk eenvoudige wijze waarop haar vriendin haar uiteindelijk uit die tunnel wist te trekken: door te zeggen dat zij alle keuzes van haar vriendin daar in die tunnel kon accepteren, maar dat het leven buiten in het licht mét haar vriendin toch leuker is.

Zo was dit ontroerende verhaal een perfecte illustratie van ‘de ander’ die wij nodig hebben om te kunnen bestaan. Voor die les hebben we ook geen filosofen of levenscoaches nodig, maar gewoon goede theatermakers – en wat mij betreft dan bij voorkeur vrouwelijke...

Een overzicht van de voorstellingen die ik deze maand heb gezien – met mijn ongevraagde, ongepaste en schandalig ongenuanceerde mening in twee of drie zinnen. Soufflages uitsluitend bedoeld voor de betere verstaanders...

Zelensky hier – Theatertroep

Gezien: 2 februari, Betty Asfalt Complex

Jammerlijk mislukte hagiografie over Zelenksy. Ik had ze nog zo gewaarschuwd dat ze beter een voorstelling konden maken met het idee dat ze als Theatertroep plotseling zelf aan het hoofd van een fictief land in oorlog zouden staan, maar ze zijn blijven hangen in de eerste ideetjes van bijna een jaar geleden. Vooral jammer om te zien dat ze zelf nauwelijks plezier hebben om dit stuk te spelen terwijl spelplezier juist hun kracht is.

Ik ben de Wind – Afstudeervoorstelling ATD

Gezien: 3 februari, Academie voor Theater en Dans

Voor de oudere bezoeker waren de loopbrug en de kale vloer wat oncomfortabel, maar de sobere enscenering was wel origineel en effectief. Spel en regie ook indrukwekkend maar de lappen tekst (en stiltes) van Nobelprijswinnende beroepsmisantroop Jon Fosse waren naar mijn idee inhoudelijk toch een beetje te zwaarmoedig voor deze jonge acteurs.

The House – Onassis STEGI/Dimitris Karantzas (r)

Gezien: 5 februari, ITA

Hopeloos Grieks toneelstukje over ondergang van de wereld. Het slappe en weing originele ideetje van een chaotische buitenwereld die letterlijk een huiskamer binnenkomt, is uitgewerkt als een doodsaaie en volkomen voorspelbare performance. Bedoelt om als avant-garde theater te imponeren maar ik viel gewoon in slaap.

A Case for the Existence of God – Erik Whien

Gezien: 6 februari, Frascati

Erg goed droog teksttoneel over mannelijkheid. Fijn gespeeld maar had volgens mij aan kracht gewonnen als m.n. Bram Suijker zijn rol iets minder had geacteerd. Zijn tegenspeler Emmanuel Ohene Boafo is een fantastische acteur en terecht winnaar van de Louis d'Or (al had Vincent Rietveld hem toen natuurlijk moeten winnen ;-).

On almost every Page – Gerben Vaillant

Gezien: 7 februari, Frascati

Een als intrigerend aangekondigde performance over de inwisselbaarheid der dingen. Een half uur een halve stapel A4-tjes met doodsaaie tekst voorlezen, dan de stoel verschuiven en nog eens de rest van de stapel doorploegen. Tja...

Ensemble Modern – nieuwe stukken van Ryoji Ikeda

Gezien: 8 februari, Muziekgebouw

Twee korte stukken van violisten die elkaar halverwege ontmoeten waren wel erg conceptueel en saai maar het nieuwe stuk voor het symetrisch opgestelde orkest was geweldig.

Meta-Moe – Emma Buysse & Luna Joosten

Gezien: 9 februari, De Kikker

Geslaagde zedenschets waarin de twee makers weer een sterk beeld van zoekende jonge mensen in deze complexe tijd schetsen. Het blijft vreselijk leuk om Emma te zien spelen. Met een verrassende gastrol van hun voormalige mentor Mark Rietman.

Rijnreisje – De Toneelmakerij/Steef de Jong

Gezien: 10 februari, De Krakeling

Voorstelling blijft hangen in trucjes met kartonnen decorstukken. Verhaal over tocht van een zalm is drie keer niks en werkt niet. Jammer want ik vond zijn laatste operette ('De Dappere Soldaat') wel leuk.

De kwestie Sjostakovitsj – BEER muziektheater

Gezien: 10 februari, De Bellevue

Voorstelling als een gortdroog Wikipedia-artikel. Of nee, nog erger: als een Wikipedia-artikel voorgelezen door een stoffige oom die er langzaam achter komt dat hij te laat van zijn communistisch geloof is gevallen. Alles aan deze voorstelling is ouderwets: het concept, de enscenering, de tekst, de speelstijl, de acteurs...

Nhung geeft zich bloot – Nhung Dam

Gezien: 11 februari, De Meervaart

Nhung was grieperig en daardoor ook wat zenuwachtig, maar zij is een leuke persoonlijkheid en zolang zij het klein houdt, laat zij ook mooie dingen zien. Gevaar is dat zij zich overschreeuwt als zij over haar seksuele avonturen gaat vertellen maar verder gewoon een leuke voorstelling voor een druilerige zaterdagmiddag.

Scold – Sofie Kramer

Gezien: 12 februari, Bimhuis

Geweldig sterke en ontroerende performance over het moeizaam verwerken van een abortus. Gemaakt als cafévoorstelling en Sofie kreeg het Bimhuiscafé inderdaad doodstil. Het blijft bijzonder hoeveel boeiende vrouwelijke stemmen er de laatste tijd te horen zijn. Dit is ook weer zo’n uiterst persoonlijk verhaal over een specifiek vrouwelijke ervaring die in een vorm wordt gegoten waardoor ik het volledig kan meevoelen. Met het moedig en waarachtig delen van ook hun heftigste en moeilijkste ervaringen, weten deze theatermakers het mens-zijn werkelijk wat inclusiever te maken. Ik kijk erg uit naar de voorstelling die zij nu aan het maken is. Een opmerkelijke nieuwe stem!

De Ander (v) / Weibliche Akt 13 – Discordia

Gezien: 13 februari, Frascati + 15 maart, De Kiker

(Zie deze aparte bespreking samen met 'V' van De Nwe Tijd).

Ground Floor – Orkater

Gezien: 14 februari, Bellevue

De avant-gardistische musical met muziek van Annelinde Bruijs op teksten van Maartje Wortel vond ik erg goed. Mooie poëtische setting en op een aangename manier ongrijpbaar spel van de uitstekend zingsprekende acteurs.

Diarree is mijn Lievelingskleur – Artemis

Gezien: 17 februari, De Krakeling

Tja, wat kan ik zeggen over een voorstelling waarin Willemijn mij heel gemeen sommeerde om op het podium auditie te komen doen voor de voorstelling die ze vervolgens zelf gingen spelen. Zoals gewoonlijk weer briljant verstandig theater voor het betere kind. Lekker vies dit keer.

Powder her Face (opera Thomas Adès) – Nederlandse Reisopera

Gezien: 18 februari, Carré

Aardige kameropera met verrassende muziek van Thomas Adès werd met wel erg veel tromgeroffel aangekondigd als ‘de eerste opera met een blowjob op het toneel’. Betreffende scène had niet veel om het lijf want werd al even ‘smaak- en humorvol’ opgediend als alle andere scènes in het schandaal rond de Duchess of Argyll. Alleszins onderhoudend maar niet het beloofde spektakelstuk.

Haar in de Wind – Caro Derkx/Wilfried de Jong

Gezien: 20 februari, Frascati

Caro is een enorm charmante persoonlijkheid en in haar vorige voorstelling ('Emma Watson: the play') liet zij zien dat zij best wel wat in haar mars heeft, maar in deze voorstelling met veel gekwijl over haar fietshobby gedraagt zij zich op een bijzonder irritante manier als een omhooggevallen gymnasium tutje (wat zij natuurlijk ook is...).

Ensemble Piece Exhume buried Cries – Khadija El Kharraz Alami (r)

Gezien: 21 februari, De Brakke Grond

Samen met twee ijzersterke vrouwen (Lois Lumonga Brochez en Khadija Massaoudi) gaat Khadija op zoek naar onontdekte werelden, stemmen en entiteiten. Bijzonder krachtige rituele performance met sterke bewegingen/dans, wilde klanken en niet te volgen teksten in een fraai decor, mondt uit in een kolderieke onthoofding van een mannelijke bezoeker. Aan alle kanten sterk en overtuigend theater.

Julie – ITA/Rebecca Frecknall (r)

Gezien: 22 februari, ITA

Gewoon een well made play. Ondanks de nieuwe accenten blijft het inhoudelijk toch een wat gedateerd stuk, maar Eefje Paddenburg was weer geweldig naturel in haar rol als onzekere en tegelijk onuitstaanbare adolescent. Hanna Hoekstra altijd goed en leuk om Minne Koole in een rol te zien waarin hij weer eens kan laten zien wat hij allemaal kan.

The Returned – Rast/Ada Ozdogan

Gezien: 23 februari, Mozaïek

Aardig idee van vier mensen die samenkomen om een mysterieuze gebeurtenis uit hun verleden te duiden. Erg goed intiem decor van een huiskamer en een groot raam met uitzicht op een verlaten straat. Spel was soms een beetje te veel geacteerd maar dit was pas de try-out. Rosa van Leeuwen bleef alvast lekker ongrijpbaar in haar rol van een flippende arts. Dat de hele bijeenkomst zich in een vage mist van te veel jointjes blijft afspelen, vond ik eigenlijk wel goed.

Verzoeknummer – Golden Palace/Jessie L’Herminez (r)

Gezien: 29 februari, De Meervaart

Goed vreemd stuk gespeeld door Lisa en Marie Groothof. Gebaseerd op de door Franz Kroetz in handelingen uitgeschreven monoloog Wunschkonzert over het eenzame bestaan van een vrouw van middelbare leeftijd. Het fraai vormgegeven jaren '70 mini-appartement met op de achtergrond continue een geweldige schlagerzender uit die tijd kon mij absoluut overtuigen. Liefdevol, en met veel gevoel voor detail geschilderd tijdsbeeld.

Een overzicht van de voorstellingen die ik deze maand heb gezien – met mijn ongevraagde, ongepaste en schandalig ongenuanceerde mening in twee of drie zinnen. Soufflages uitsluitend bedoeld voor de betere verstaanders...

Happy in Holland – Sun Li & Tjyying Liu

Gezien: 4 januari, Bellevue

Aardig inkijkje in de moeizame jeugd van Sun Li als dochter van eerste generatie Chinese restauranthouders.

Pygmalion – Onderzoekspresentatie David Roos

Gezien: 5 januari, Frascati

Erg schetsmatige tekstuele performance, heeft nauwelijks indruk gemaakt want ik kan mij er bijna niets meer van herinneren.

En zij maakte een kind - Meral Polat

Gezien: 6 januari, Bellevue

Zie de bespreking bij top-10 voorstellingen 2023

Whatever happened to Mr Pete – Zuidelijk Toneel/Sarah Moeremans (r)

Gezien: 6 januari, Frascati

Grappig idee om zowel podium als tribune in tweeën te splitsen. Opkomst en afgang van en naar het andere toneel suggereert dat je de helft van het verhaal mist – sterke verbeelding van het onbestemde, misplaatste gevoel van de hoofdpersoon. Aardige scènes, lekker vlot spel.

Medea – ITA gezelschap/Simon Stone (r)

Gezien: 11 januari, ITA

Reprise van de voorstelling uit 2014 is een grote teleurstelling. Hyperrealistisch spel rond een vrouwelijke arts die terugkomt van een psychische instorting irriteert en slaat plank daarmee volkomen mis.

Hauntology – Lenz

Gezien: 12 januari, Frascati

Eerste twee voorstellingen van Lenz waren boeiende pogingen om de hopeloosheid van jonge mensen in de huidige tijd op een originele manier te verbeelden. In dit derde deel slaat het volkomen dood met eenzame muzikant in een benauwde kamer die verdrinkt in chaotische tekst- en beeldprojecties over een vriend die zelfmoord heeft gepleegd. Meer een dystopische installatie-performance dan een voorstelling. In de vorige voorstelling ('Katie Cruel') was de drone-muziek er nog met de haren bijgesleept, dit keer pasten de live uitgevoerde drones van Tos Nieuwenhuizen beter, maar het blijft natuurlijk holle kutmuziek.

Opening Night - De Hoe

Gezien: 17 januari, De Brakke Grond

Ronduit geweldig! (Zie de bespreking eerder deze maand).

Kings – Rightaboutnow Inc.

Gezien: 20 januari, Bellevue

Origineel geënsceneerde en goed geschreven voorstelling over eremoord. Geweldige actrices (Cripta Scheepers, Rabina Khatun Miya, Rosa Weekers) spelen in een boxring half dansend en rappend pakkende dialogen. Met name de breakdown van Cripta Scheepers is door haar adembenemende fysieke spel volkomen overtuigend en aangrijpend. Deze actrice moeten we in de gaten houden!

Apocalypse – Opera2Day/Bachvereniging

Gezien: 21 januari, Stadschouwburg Haarlem

Muziek geweldig en ook mooi, helder uitgevoerd maar het verhaal van Jan van Leyden vraagt om veel uitleg en is daarmee te bont voor een opera – ook voor een immaginaire opera zoals deze van J.S. Bach. Ambitieus project maar door de vormgeving en het acteren blijft het toch veredeld amateurtoneel.

Showmeister – Oostpool

Gezien: 23 januari, Frascati

Voorstelling over theatermaken en omgaan met een aangezegde dood is op papier interessant maar in praktijk hebben de schrijvers Jan Hulst en Kasper Tarenskeen er een platte satire met een goedkope ironische boodschap van gemaakt – vol flauwe insiders grapjes en steekjes onder water naar broer Bo en voor dat laatste kunnen wij de beide heren definitief afvoeren van de lijst interessante tekstschrijvers.

JC Superstar – Ivo van Hove (r)

Geien: 24 januari, DelaMar

Alleszins bevredigende musical maar ik zat ook helemaal vooraan en keek zo in de orkestbak waar de uitstekende muzikanten de hits met precies de juiste energie speelden. Jeangu Macrooy verrassend goede zanger en in deze rol ook een overtuigende acteur. Kon tot mijn eigen verbazing bijna alles nog woord voor woord meezingen...

Wunderbaum speelt live (online gaat het mis)

Gezien: 25 januari, ITA

Lekker begin met whatsapp conversatie verzandt al snel in wat voorspelbaar gedoe tussen verschillende ouders en hun kinderen. Schetst al met al een aardig tijdsbeeld waarin er veel langs elkaar heen wordt gepraat en dingen snel uit de hand lopen, maar de voorstelling is ook niet veel meer dan dat.

233 °C – ROSE theater/Abdel Daoudi (r)

Gezien: 26 januari, Bellevue

Schets over de moeizame manier waarop de omgeving omgaat met het afwijkende gedrag van Abdel Daoudi’s broer die regelmatig psychotische episodes doormaakt. Mooi gespeelde scènes waarin veel empathie jegens mensen met hun grote en kleine beperkingen en afwijkend gedrag tot uitdrukking komt. Scène waarin Jason (Dalorim Wartes) zijn moeder (Urmie Plein) confronteert met zijn eigen ongewenste bestaan is hartverscheurend.

Anders is een hele normale Zweedse voornaam – Artemis

Gezien: 27 januari, De Krakeling

Zoals gewoonlijk weer lekker idiote voorstelling waarin drie voorbijgangers verzeild raken in een wereld waarin alle voorwerpen een andere naam hebben. Vermakelijk maar dit keer wel erg veel decor en weinig verrassend spel rond een enkel idee.

De kant van Ada – Mevrouw Ochterop

Gezien: 27 januari, InsBlau

Overtuigende solo van Lotte Dunselman over de Friese vrouw die jarenlang rondliep met het vage gevoel/wetenschap dat haar man de moordenaar van Marianne Vaatstra was. Mooi simpel decor – inlevende tekst en heldere regie van Ria Marks.

Klap III: Hulp – Veenfabriek/Joeri Vos (r)

Gezien: 30 januari, Frascati

Na de fantastische voorstelling 'Recht' is dit derde deel van de serie over de sociaal-maatschappelijke problemen van deze tijd niet zo goed ontvangen, maar ik vond het erg leuk – vooral vanwege het heerlijk drenzende spel van de acteurs. Vaag om de soep heen draaien en in onbegrijpelijke dialogen dingen vooral niet benoemen – ik kan er eindeloos van genieten. Alles in de voorstelling druipt van de hulpeloosheid: het vermoeide spel, het simpele verhaaltje van de moedeloze poging om een benefietavond te organiseren, de muziek die maar niet lekker loopt – dan is een haperende zendmicrofoon geen storende fout, maar juist een fijne kers op deze heerlijk ingezakte taart!

BAAAAAA – Circus Treurdier

Gezien: 31 januari, Bellevue

Nog zo’n lekkere voorstelling vol leuke vondsten, grappige teksten en vooral veel uitstekend gezongen muziek. Beslist niet eenvoudig ook die meerstemmige en polyritmische liedjes en de toewijding waarmee de acteurs deze hebben ingestudeerd is kenmerkend voor de verzorgde manier waarop de hele voorstelling is gemaakt. Uitstekend vermaak!

Het is een beetje vervelend, maar ik ben bang dat we begin januari al meteen de beste voorstelling van het jaar hebben gezien. Ik heb het natuurlijk over Opening Night van het nieuwe Vlaamse gezelschap De HOE (fusie van het voormalige Compagnie de KOE en Hof van Eede). De voorstelling was al een half jaar eerder in Oostende in première gegaan en was ook al tientallen keren in België gespeeld, maar De Brakke Grond is zoals gewoonlijk weer hopeloos traag met het programmeren van belangrijke nieuwe stukken van belangrijke Vlaamse gezelschappen.

Onbegrijpelijk ook dat deze voorstelling slechts drie keer in de Amsterdam te zien is geweest en daarna nog maar één keer in een ander theater in Nederland is geboekt (nota bene door de schouwburg Amstelveen). Onbegrijpelijk want geheel volgens verwachting kreeg de voorstelling overal vijf sterren en was hij die drie avonden stijf uitverkocht. Nou ja, het is te hopen dat de nieuwe directeur van het Vlaams Cultureel Centrum de promotie van de vooraanstaande Vlaamse theatercultuur toch wat voortvarender gaat aanpakken…

Waarom is dit zo’n waanzinnig goede voorstelling? Ik vind het lastig om daar precies de vinger op te leggen. De voorstelling werkt namelijk op verschillende niveaus die allemaal vernuftig zijn uitgewerkt en minutieus worden uitgevoerd, maar elkaar tegelijkertijd ook onderuit halen. Het beste voorbeeld van dat laatste is de opwindende tune waarmee de voorstelling begint (na een korte proloog/scène waarin de hele thematiek van de film is samengebald): Change of the Guard van Kamasi Washington. Terwijl over de volle breedte van een filmdoek de titels ‘De Hoe’ en ‘Opening Night’ worden geprojecteerd, klinkt deze dramatische muziek luid over de speakers. Alles schreeuwt opwinding en verwachting. Maar dan stopt de muziek abrupt en begint een knullig gefilmde scène die schijnbaar in een repetitieruimte van De HOE is opgenomen: een rommelig overleg over het begin van de voorstelling en of het wel een goed idee is om met zo’n ‘cold open’ scène te beginnen. Is dat niet te gekunsteld en moet niet eerst iemand het publiek met een ‘goedenavond’ verwelkomen? Maar een ander reageert dan meteen dat het best gekunsteld mag zijn, want het is theater hè… (Halverwege de voorstelling zal Peter van den Eede ons alsnog met een 'goedenavond' welkom heten).

Kijk, met zo’n tuimelende opeenvolging van verrassende, maar tegelijk volkomen vanzelfsprekende wendingen zit ik dus meteen op het puntje van mijn stoel. En de opwinding die zich vervolgens ergens diep in mijn buik nestelde heeft mij gedurende de hele voorstelling ook niet meer verlaten.

De voorstelling is namelijk geen vrije bewerking van, maar eerder een associatief voortborduren op de film Opening Night van John Cassavetes. Of eigenlijk moet ik zeggen van John Cassavetes én Gena Rowlands want als regisseur en actrice hebben zij de film toch heel erg sámen gemaakt. In de film speelt Cassavetes zelf de rol van een acteur en oud geliefde van een actrice (Rowlands) die moeite heeft met de rol die zij in een theaterstuk moet spelen en de repetities continu ontregelt. Tegelijk rebelleert zij met overmatig drankgebruik tegen de nieuwe rol die haar als oudere actrice, oud-minnares en 'rijpere' vrouw in het leven wordt opgedrongen.

Het drankzuchtig verzet tegen de vergankelijkheid is echter slechts de oppervlakkige, narratieve laag van de film. Het fascinerende van de film is namelijk dat John Cassavetes en Gena Rowlands eigenlijk continu een versie van zichzelf spelen omdat de regisseur en actrice tot de dood van Cassevetes in 1989 ook werkelijk een bijzonder hecht stel waren. Daarmee is deze film een rijke collage van allerlei thema’s die in vele lagen aan de orde komen: echte en gespeelde werkelijkheid, echte en ingebeelde herinneringen, echte en ingebeelde liefde en trouw, echte opofferingen voor elkaar en voor het theater, etc. Vanwege deze inhoudelijke complexiteit is de film voor kunstenaars altijd een rijke bron van inspiratie geweest.

Zo heeft Ivo van Hove jaren geleden ook al eens een toneelbewerking van Opening Night gemaakt. Die voorstelling heb ik niet gezien, maar ik heb begrepen dat hij zich vooral concentreerde op het psychologische verhaal van een drankzuchtige actrice die getuige is van een dodelijk ongeval van een fan en zo een traumatische gebeurtenis uit haar jeugd herbeleeft. De dood van een fan wordt gekoppeld aan het verlies van succes en eigenwaarde als actrice waarna zij op het toneel uiteindelijk zegeviert door in halfbezopen toestand het hele stuk toch naar haar hand te zetten.

Zoals gezegd is dat inderdaad één laag van deze lucullische film. Maar volgens mij maakte Ivo hier de fout die hij later nog een paar keer zou maken – namelijk dat hij een hele goed film ziet en zijn enthousiasme wil delen door deze nog eens dunnetjes over te gaan doen op het toneel. Zo heeft hij bijvoorbeeld ook fantastische films als Ossessione (Visconti), Teorema (Pasolini) en Network (Lumet) grondig om zeep geholpen want de zwaar uitgeklede verhaaltjes op de planken zijn natuurlijk niet te vergelijken met de originele versies die immers voor een totaal ander medium zijn geschreven. Close-ups van acteurs zijn dan slechts amechtige pogingen om dezelfde verteltechnieken op het toneel toe te passen. Maar waarom al die moeite doen voor een slap aftreksel van een meesterwerk en stuur je mensen niet gewoon naar de bioscoop?

De HOE projecteert ook gefilmde scènes met close-ups, maar heeft wijselijk besloten alle verhaallijnen van de film te laten zitten en zich uitsluitend op de thema’s te geconcentreerd. Of niet helemaal want ze hebben wel één hele fraaie scène uit de film gelicht (en die heel grappig maar meteen tot ‘sleutelscène’ gebombardeerd). Er wordt voorgesteld dat deze scène in de voorstelling door een koppel gespeeld moet gaan worden en de hele voorstelling zien we de acteurs vervolgens met elkaar koppels vormen (in scènes die meestal niets met die zogenaamde sleutelscène van doen hebben). Zo worden in verschillende, dikwijls bijzonder geestige scènes allerlei vormen van liefde en manieren van liefhebben tussen de verschillende acteurs belicht.

Met deze ingreep weet De HOE in deze voorstelling wél de essentie van de film te raken. Want zowel in de film Opening Night als in deze voorstelling gaat toch vooral over acteren: over de rollen die ons zijn toegewezen en die wij met plezier of juist met tegenzin spelen – op toneel, in het leven en in de liefde.

Overigens zit de voorstelling vol subtiele verwijzingen naar de film en dat maakt het een feest voor de liefhebbers van John Cassavetes en Gena Rowlands. Maar het briljante is dus dat het geen uitgekleede bewerking van de film is, maar een geheel op zichzelf staande voorstelling over de liefde en het theater. Eat your heart out Ivo...!

Gaat dat zien! U heeft nog één kans eind november in de schouwburg Amstelveen.

Op veler verzoek heb ik een lijstje gemaakt van wat volgens mij de beste voorstellingen van 2023 zijn geweest. Er ontbreken vast een paar interessante namen want ik heb natuurlijk niet alles gezien, maar met gemiddeld vier voorstellingen per week lijkt het mij toch een aardig distillaat van al het moois dat de verschillende theatermakers op de planken hebben gebracht.

10. Tofu Cowboy – Steyn de Leeuwe

Knappe solo over Steyn’s eigen belevenissen als ggz-verpleegkundige tijdens en net na de corona-crisis. In deze lunchvoorstelling zijn die ervaringen samengebracht in vier verschillende ‘klanten’ die hij thuis bezoekt. Razendsnelle wisselingen van personages – geweldig grappig en aandoenlijk. Zelf bedacht, zelf geschreven en zelf gespeeld dus vijf bonuspunten.

9. Ik heb gezongen op mij moeders begrafenis – Roos Bottinga

Opnieuw vijf bonuspunten voor een zelfgemaakte solo. Dit keer over de moeilijke verwerking van het plotselinge overlijden van Roos’ moeder. Ja, er vloeien tranen, maar de manier waarop zij in deze kleine voorstelling de hechte band tussen moeder en dochter invoelbaar maakt, gaat verder dan een therapeutische sessie. Een paar van mijn theatervriendinnen vonden het maar aanstellerig gedoe, maar oude theatermannen als Kerster Freriks en Constant Meijers waren net als ik erg onder de indruk van dit grote talent. Ik volg Roos al sinds haar stage en afstuderen van ArtEZ (zelfde lichting als Eefje Pannenburg en Marie-Mae van Zuilen!) maar met deze eerste voorstelling oversteeg zij al mijn verwachtingen. Hoewel de titel dat misschien suggereert, wordt er niet gezongen in deze voorstelling maar ook dat kan zij erg mooi. Het is te hopen dat dit bijzondere talent behouden blijft voor de ware podiumkunst en zij de verleiding van een ongetwijfeld aanlokkelijke rol in een of andere musical of, God verhoede, suffe televisieserie kan blijven weerstaan.

8. The Omen – Tijd van de Wolf /Alexandra Broeder

Nog zo’n voorstelling met een zeker therapeutisch gehalte, maar die daar in beleving ook weer ver bovenuit stijgt. Dit keer stonden er acht jonge vrouwen op het toneel die momenteel in behandeling zijn voor anorexia of daar net uitkomen. Alexandra had ze daar als versteende madonna’s neergezet: enerzijds als een aanklacht tegen de dikwijls onbeholpen manier waarop dit complexe en wijdverbreide, sociaal-maatschappelijke probleem nog altijd als ‘psychische stoornis’ wordt behandeld, anderzijds als collectieve schreeuw om meer bewegingsruimte – d.w.z. ruimte om gewoon zelf te mogen uitzoeken wie je wilt zijn in een samenleving die weinig plek biedt aan vrouwen die niet aan bestaande rolmodellen kunnen of willen voldoen. Voor wie een beetje bekend is met de problematiek rond eetstoornissen is dit geluid niet echt nieuw, maar de manier waarop deze dappere meisjes hun eigen verhaal in deze voorstelling verwoordden, was meer dan indrukwekkend. Ook erg goed dat Alexandra zichzelf dit keer wat expliciter liet zien. Dat kostte haar zichbaar moeite en precies die gevoelige snaar maakte deze voorstelling oprechter en overtuigender dan haar vorige projecten over en met meisjes met psychische problemen.

7. En ze maakte een kind – Sara Sluimer, Nita Kersten, Meral Polat/Orkater

Kleine lunchvoorstelling van regisseur Nita Kersten met powerhouse-actrice en zangeres Meral Polat over de keuze wel of niet kinderen krijgen – in het bijzonder of kinderen en kunst wel samen gaan. In deze solo besluit Meral om de grote wens van haar vader in vervulling te laten gaan en live on stage een dochter te baren – niet letterlijk maar als conceptueel idee. In een geweldige performance sleurt zij ons vervolgens mee naar de twijfel, de sociale druk, de zorgen en angsten, het geleidelijk verstommen van alle logische gedachten en de overgave aan de aanzwellende reeks golven van de oneindige reeks moeders die haar voor gingen, de ondraaglijke fysieke pijn en uiteindelijk de ontnuchterende werkelijkheid van iets nieuws te hebben gecreëerd. Het wiegelied waarmee Meral Polat de hoop uitsprak dat deze dochter in alle vrijheid mag opgroeien, was bijna letterlijk adembenemend – het deed Sarah Sluimer, de schrijfster van de prachtige tekst, naar eigen zeggen in tranen uitbarsten. Ik hield het eerlijk gezegd ook niet droog.

6. Het nut van Edo Dompelmans – Simme Wouters & Jasper Stoop/Orkater

Deze voorstelling zag ik pas in de laatste week van december maar belandt meteen op plek zes want het is echt een wonderbaarlijk mooi stuk. Simme Wouters is een schrijver met een perfect gevoel voor het kleine en het absurde (volgens Sem Anne van Dijk is hij zelfs de nieuwe Becket). In deze voorstelling over een wat verloren ziel in een failliete kringloopwinkel met spullen van een overleden, kleptomatische moeder bereikt hij samen met zijn compaan Jasper Stoop en muzikant Radek Fedyk echt grote hoogten. Ik kijk uit naar hun volgende voorstelling die zij binnenkort bij Orkater gaan maken.

5. Prima Facie – ITA

Het stuk van Suzie Miller over een succesvolle advocaat van zedendelinquenten die, na door een collega te zijn verkracht, zelf met het oneerlijke rechtssysteem te maken krijgt, was al een grote hit in Melbourne en London. Het is meteen ook de knallende eerste hit van Eline Arbo als nieuwe regisseur bij ITA. Niet in het minst, of eigenlijk vooral door het ongelooflijk knappe en intense spel van Maria Kraakman. De voorstelling heeft terecht overal vijf sterren gekregen – behalve in de Theaterkrant want daar vond Marijn Lens het weliswaar een belangrijk stuk, maar in de een-op-een-enscenering van Eline Arbo bijzonder conventioneel en voorspelbaar. Bij monde van angeheuchte Gerard Soetelief was ik het daar in de Theaterkrant eigenlijk wel mee eens. Maar ja… Maria Kraakman.
Zie het commentaar en de discussie onder de recensie van Marijn Lems.

4. Het geheven vingertje – Artemis

Al jaren maakt Artemis naar eigen zeggen ‘verstandig theater voor het betere kind’. Dat geldt zeker voor deze jeugdtheaterhit uit 2007 die dit jaar in reprise ging. Zelden heb ik in het theater zo hard gelachen. Het eerste kwartier met nors zwijgende vertegenwoordigers van de kindertheatervakbond (fijne rol Janneke Remmers!) was al behoorlijk geniaal, maar wat er daarna allemaal gebeurde, valt niet te beschrijven. De voorstelling is ooit gemaakt voor kinderen (10+) maar de uitverkochte grote zaal van Frascati zat beide avonden vol met dramaturgen, acteurs, regisseurs en docenten en leerlingen van de toneelschool want niemand wilde de reprise van deze briljante voorstelling missen.

(De reprise van Een voorstelling die schijt heeft aan zijn eigen vage titel van Artemis was overigens ook vreselijk grappig en heel goed, maar er kan van ieder gezelschap natuurlijk maar één voorstelling in deze top tien staan...)

3. Desire – Louis Janssens

Een hele eenvoudige, kleine voorstelling die diep weet te raken. De Vlaamse acteur Louis Janssens stond eerder met Willen de Wolf in de voorstelling Analoog (de Hoe) en nu heeft hij deze prachtige tekst over verlangen geschreven. Terwijl ze voorzichtig met handen en armen fysiek contact met elkaar zoeken, spreken de vier acteurs met ontblote bovenlijven afwisselend allemaal kleine en grote wensen en (homo-erotische) fantasieën uit. De tekst golft op een mooie muzikale manier van intens en uitzinnig naar luchtig en verstild. Uiteindelijk belanden de vier mannen met elkaar in een lieflijke omhelzing en dan volgt Louis Janssens met een lange, steeds intenser uitgesproken opsomming van alles wat er mooi is aan het leven. In al zijn eenvoud een schitterende, roerende voorstelling. Maar met met oog op die laatste cornucopiaanse uitstorting had er voor mensen met uitbehandelde longkanker vooraf wel even een tricker warning mogen zijn...

2. Holy Shit – Suzanne Grotenhuis

Deze solo heeft maar twee dagen in De Brakke Grond gestaan en is ook nauwelijks opgemerkt, maar voor mij was het een absoluut hoogtepunt. De voorstelling begint als een soort conference waarin Suzanne in een rare regenjas met een haaienvin op de rug op een nuchtere, droogkomische manier over haar tamelijk rampzalig verlopen reis naar het Fringe Festival in Edingburgh vertelt. Die lichte toon houdt ze vast terwijl het verhaal steeds grimmiger wordt en zo sluipt er langzaam een donker geluid in de voorstelling. Het is de koude toon van de verpletterende eenzaamheid die zij in een postnatale depressie heeft gevoeld. In de manier waarop zij die eenzaamheid in deze voorstelling verwoordt, heeft zij het tegelijkertijd over de samenleving die veel te hoge eisen stelt aan mensen, waarin dingen niet mogen mislukken en iedereen het te druk heeft en er geen tijd is om gewoon een beetje naar elkaar om te zien. Op een hele simpele maar aangrijpende manier weet zij het particuliere zo te verheffen tot snoeiharde cultuurkritiek. Of misschien juist omgekeerd: theoretische cultuurkritiek terug te brengen tot een hartverscheurend concreet drama.
Luister ook naar dit interview met Suzanne over haar boek ‘Waar zijn de Wolken’.

1. The Cadela Força Trilogy deel I: The Bride and the Goodnight Cinderella – Carolina Bianchi

Tja, wat valt er te zeggen over een voorstelling die begint met een kunsthistorische lezing van bijna een uur waarin de vorig jaar van de DasArts Theatre afgestudeerde Carolina Bianchi de schilder Botticelli en de Hel van Dante verbindt met een performance uit 2008 van de Italiaanse kunstenaar Pippa Bacca. Een voorstelling waarin Bianchi zichzelf met een daterape drug (‘Boa Noite, Cinderela’) drogeert en de rest van de voorstelling bewusteloos onder een dekentje ligt terwijl de dansers van haar groep Cara de Cavalo de koortsachtige nachtmerrie van haar eigen verkrachting naspelen – een nachtmerrie die, net als na haar eigen aangifte bij de politie, eindigt in een wijdbeens vaginaal onderzoek dat zij in half-gedrogeerde toestand ondergaat en die ons op een groot scherm wordt getoond.

Heavy shit dus. Zo'n samenvatting is voor mij doorgaans ook voldoende om die avond maar weer eens een filmpje te pakken of zo, maar in dit geval ben blij dat ik de voorstelling toch ben gaan zien. Ik heb namelijk tweeënhalf uur lang volkomen gebiologeerd zitten kijken hoe diep deze kunstenaar bereid is te gaan in het willen doorgronden en verwerken van haar eigen trauma. Dat doet zij aanvankelijk door de mogelijk diepere sociale en culturele oorzaken van masculien geweld en femicide te verkennen. Maar zij realiseert zich al snel dat dat niet voldoende is. Voor de kunstenaar Bianchi gaat theater in essentie om het gemeenschappelijk herbeleven van menselijk drama. Voor haar afstudeerproject zette zij dus dit middel in om haar eigen nachtmerrie een plek te geven. En die (letterlijk fysieke) overgave aan de kunst gebeurt op zo’n eerlijke en overtuigende manier, dat wij ons als publiek gewillig laten meevoeren in haar hellevaart en het trauma zo inderdaad wordt ‘gedeeld’.

Met dat delen wordt ook duidelijk waarom Bianchi in de introductie zo uitgebreid over de performance van Pippa Bacca heeft gesproken. Door in haar eentje in bruidsjurk door alle Balkanlanden te liften, wilde deze kunstenaar de door oorlog getraumatiseerde bevolking laten zien dat om verder te kunnen samenleven, men elkaar weer een beetje moest leren vertrouwen. Zij deed dit door als eenzame lifster in een trouwjurk letterlijk ‘vertrouwen’ in haar medemensen te tonen. Het inzetten van haar eigen lichaam voor dit naïeve idee moest Pippa Bacca met dood bekopen want uiteindelijk is zij op gruwelijke wijze verkracht en vermoord.

Het met geweld schenden van vertrouwen – dat is precies waarom een verkrachting (en helemaal een daterape) zoveel meer is dan een fysiek misdrijf en het zulke diepe psychische wonden slaat. Het basale vertrouwen dat mensen in elkaar hebben en dat essentieel is voor ons bestaan als hypersociale wezens, dat is wat er bij verkrachting wordt geschonden. En dat is wat Carolina Bianchi’s met het delen van haar traumatische ervaring en het daarbij inzetten van haar lichaam, in deze voorstelling weer probeerde te herstellen. En daar slaagde zij wat mij betreft dus dus geweldig in. Zo was deze tweeënhalf uur durende performance een sublieme demonstratie van de rituele kracht van theater!

Hors concours

Er zijn twee voorstellingen die nog wel even genoemd moeten worden. Beide niet in de top-10 omdat het eigenlijk geen gewone theatervoorstellingen waren.

Allereerst het optreden van Jacob Derwig tijdens Theater Na de Dam op 4-mei in Carré. De hachelijke performance ‘Waarvoor wij strijden’ met een ijzersterke tekst van Bo Tarenskeen maakte veel los en is nu al legendarisch. Ik zat helemaal bovenin het uitverkochte Carré en helaas net te ver van het podium om mijn flesje water als ongewenst attribuut naar Jacob’s proto-fascistische rotkop te kunnen gooien – was het nóg spannender geworden...

Volgens vriend Frank was ‘The Making of Berlin’ van de Belgische regisseur Yves Degryse geen theater- maar een filmvoorstelling. Dat ben ik bij nader inzien ook wel met hem eens, maar deze fantastische theaterdocumentaire mag gewoon niet ongenoemd blijven. Het gedoe rond de productie van een bijna onmogelijke project deed mij sterk denken aan de grote theatrale projecten en performances die wij in het verleden hebben gedaan. Sowieso was het een voorstelling die ik vroeger heel graag zelf had willen maken. Gelukkig zijn mijn ambities inmiddels wat afgezwakt...

Nog te zien:

• Ik heb Gezongen op mijn Moeders Begravenis
• En ze Maakte een Kind
• Het Nut van Edo Dompelmans
• Prima Facie
• Desire
• The Making of Berlin